Passer au contenu
Début du contenu

FAAE Document pertinent de comité

Si vous avez des questions ou commentaires concernant l'accessibilité à cette publication, veuillez communiquer avec nous à accessible@parl.gc.ca.


HOC_crest




NUNALIURNIQMIK IGLUMINI, MUNARITTIAQTUMIK AVATAANILU: UPALUNGAIYAQTUQ ATUQTAUNAHUAT AMIHUT UKIUT UKIUQTAQTUMI

Taiguagakhaq Tikkuaqtauyut Katimayiininnut uumunnga Nunaryuaptikni Qanuriliurutingit Unalu Nunaryuami Pivallianiq

Michael Levitt
Ikhivautalik

AVRIL 2019
42nguyuq MALIGALIURVIKYUANGA, HIVULLIQPAAQ KATIMANIQ

TIKKUAQTAUHIMAYUT KATIMAYIINGIT UUMANI NUNARYUAPTIKNI QANURILIURUTINGIT UNALU NUNARYUAMI PIVALLIANIQ

IKHIVAUTALIK

Michael Levitt

TUGLIUYUT-IKHIVAUTALIK

Nan’ngariyauyuq Erin O’Toole

Guy Caron

ILAUYUT

Ziad Aboultaif

Leona Alleslev

Frank Baylis

Pamela Goldsmith-Jones (Maligaliurvikyuami Titiraqtiuyuq — Nirualimaittuq Ilauyut)

Kamal Khera (Maligaliurvikyuami Titiraqtiuyuq — Nirualimaittuq Ilauyut)

Nan’ngariyauyuq Andrew Leslie (Maligaliurvikyuami Titiraqtiuyuq — Nirualimaittuq Ilauyut)

Raj Saini

Jati Sidhu

Anita Vandenbeld

Borys Wrzesnewskyj

AADLAT Ilauyut MALIGALIURVIKYUAMI ILAUYUT

Dean Allison

Vance Badawey

Daniel Blaikie

David de Burgh Graham

Peter Fonseca

Garnett Genuis

Angelo Iacono

Linda Lapointe

Hélène Laverdière

Nan’ngariyauyuq Robert D. Nault

Robert-Falcon Ouellette

Blake Richards

Adam Vaughan

Salma Zahid

titiraqtiuyuq katimayiinut

Erica Pereira

makpiraaqarvinga maligaliurvikyuap

Maligaliurvikyuami Naunaitkutat Ihivriurviutingillu

Allison Goody, Ihivriuqtiuyuq

Brian Hermon, Ihivriuqtiuyuq

Scott McTaggart, Ihivriuqtiuyuq

Tamaat titiraqninnga uuminnga taiguagakhaq taigunnarialik Qablunaatitut Uiviititullu Katimayiit qaritauyakkut pulaarvingani, uqaqatigiluguluuniit titiraqtiuyuq Katimayiinut uumani FAAE@parl.gc.ca hivayarluguluuniit (613) 996-1540

NAITTUQ

 

Aatuvap Maligaliurvikyuanga Tikkuaqtauhimayut Katimayiit Nunaryuaptikni Qanuriliurutingit unalu Nunaryuami Pivallianiq naunaiyaqtait ilanganik Kaanatamit, avikhimayumiklu nunaryuaptikni, piliqtuq akhuraaluk aadlanguliqtuq. Tariup hikunga piqaqtuugaluaq nunaryuanga Ukiuqtaqtup tammaliqtuq ahiruqtiliqtuqlu. Akuniraalukmik pidjutinga piyuq piinarialaqihimayuq tariuqmit. Pipkaidjutiliqtuq takugiami pipkaidjutinganik Ukiuqtaqtup umikkuurutinganik apqutinga, ilaliutiyuq ilanganik nunaryuaptikni akhuuqtumik China-mit.

Aadlangurninnga avikturhimayut tariunga piliqtuq haniani nunaryuaptikni munariniqmik avatinganik. Russia piliuffaaliqtait nutaanguqtiqhugillu anguyaktingit pittaarninnga naunaiqtullu akhuurninnga nunaryuaptikni maligangit ittut piyakhait. Arlingnatqiyauyuq, nutaanik qaraqtautimut ilihimaniq, Russian tingmitingit imaup ataanillu umiangat hiquinnarialaqihimayut ungahiktumit, aulavinganillu hilataanit Amialikamit Kaanatamillu tingmivingit imangillu. Ihariagiyuq pittailininnganik ukunuuna atayumik piumaniq uumannga the Aatlantiup Tariungat Angirutingit Timiqutigiyangit. Utuqqanguliqtuq ilanga nunangit hapummiutingit nutaanguqtitakhanguqtuqlu.

Taimaalu, naunaiqhimayuq ihuaqtumiklu kiudjutinga ihumaliurhimayuq  nutqaqtitingitaa ilaupkainiq hunavaluknut piyuq Ukiuqtaqtumut. Nunauyuq talvani naunaiqtaa uqariiyaqtamiknik anguyakhimaittumik ikayuqlunilu, Ukiuqtaqtut naunaiqtait hakugiktuq hiamitirninnganik ihumaalukniqmik piyuq aadlani nunani. Pipkaidjutikmat hivumuuriami nalunaqtunik naunaiyainiq ihivriuqniq, ihuarhaiyuq tariuqmi qayagininnga, hapummiqtaalu avatinganik, taimaa ikayurhimmaaqtukhaq, pittaarumi. Akhuuqtumik havaaqaqtuq Kaanatamut pigiami nalunaqtunik naunaiyainiq naunaitkutaliriniqmik.

Amihut pitquyauyakhat uumani taiguagakhaqmi ihumagilluaqtauyuq naunairiami kavavmnga ikayuqtaaqtuq, tadja amihunik ukiunilu hivuniqmut, inmikkut nakuuyumiklu munarigiami Kaanataup Ukiuqtaqtumi imanganik nunanganiklu ukunuuna nunanganik ilihimaniq, maliganga, munariniq, pipkaidjutiyumiklu, tamaita hakugiktitauyuq akhuuqtumik havaqatigiikkumik Kaanataup Ukiuqtaqtumi inungit.

Kaanataup akhuurninnga Ukiuqtaqtumi kikliqangittut munariniqmut hapummiutininnganullu. Piqaqtuqlu kaanatami akhuurutauyuq naunairiami akhuuqtumik nunallaangit. Kihimi, Kaanataup Ukiuqtaqtunga naglikhaaqhimmaaqtuq aulapkaitjutikhanik  piqalluanginmat. Ihariagininnga hivituyut ilihimayauqpiaqtuqlu. Piqanginmat ihariagiyauyuq aulapkaitjutikhanik nutqaqtiliqtaa maniliurninnganik Ukiuqtaqtum, pihimmaaqtittiyuq mihiknarninnga nalunaqtunik ungahikniqmik, pihimagiamilu akinga tamainnik akituvallaaqpiaqtumik. Ihuarhinahuarninnga ihumaaluutinik taiguagakhami Nunaryuaptikni Qanuriliurutingit Katimayiingit, talvunga piyuq ukunanit Ukiuqtaqtumi unalu Nunaqaqqaarhimayut piyunnautinganik unalu naunaiyainiq Ukiuqtaqtumi atanniqtuitjutiqarniq. Atinga uuma taiguagakhaq naunaiqtaa, qayagittiaqtumik ungahiktumit hapummiutimullu maligangit, inmikkuungittut, amihumik. Tamna qanurittaakhaanik ilauyukhaq nunanganik piliurniq iglumini, talvannga tunngavinganit akhuurutauyumik havaqatigiikniqmik.

TITIRAQHIMAYUT PITQUYAUYUT

 

Taimaa uqaqtamiknik katimayiingit piliunginnarialik pitquyauyunik ilaliutiyait taiguagakhangani ihumagiyauyukhaq Aatuvap Katimaviryuangani Kavamatkunnulluuniit. Pitquyauyut piyut uumunnga naunaiyaininnganik titiraqhimayut hamna ataani.

Akhuurutauyut Havaqatigiingit Nunaqaqqaarhimayunut Inungit unalu Ukiuqtaqtumi Nunallaangit

Pitquyauninnga 10

Kaanataup Kavamanga piliuqtukhaugaluaq atayumik munariniqmik na4unaitkutamik  Kaanataup Ukiuqtaqtumi imanga takuniaqtuq Inuit hivuliqtiuyumik havaaqaqtut haniani kaanataup kavamanganit, atauttimuuqtitauniaqtuq tamaita havakviuyut timiqutigiyauyullu kaanatamit nunavunmit kavamanganit munariqaqtut uumani Kaanataup Ukiuqtaqtumi imanga, unalu akhuurutauyut nunataarutit timiqutigiyauyut unal Nunavunmi Tariuqmut Katimayiingit.

Pitquyauninnga 9

Ilaukmat iniqtirutinganik uumannga Munaqtiuyuq Tariunganik nutaaq aulapkaininnga nunanganit Ukiuqtaqtumi, Kaanataup Kavamanga talvannga piyakhaugaluat, qanittumik havaqatigiiklutik Inuit timiqutigiyanginnut nunallaanginullu, havagiami angitqiyauyumik Inuit havaktukhat uumani Kaanatami Munaqtiuyuq Tariunganik angitqiyauyumiklu Munaqtiuyuq Tariunganik ittut tamainni Kaanatap Ukiuqtaqtungani.

Pitquyauninnga 19

Kaanataup Kavamanga havaktukhaugaluat nunavunmi, Nunaqaqqaarhimayut unalu nunamikni kavamanganit ikayuriami hapummiutihimayumik nunamiknit piyut ihuarhidjutikhanik akhuurninnganut halumayumik, pittaaqtumik akituvallaangittumiklu aulayunnautinik Kaanatap Ukiuqtaqtungani.

Pitquyauninnga 20

Kaanataup Kavamanga naunaiqtakharaluangit kaanatap ihumaliurutingit ayurhaqtitauyuq maniliurninnganut Kaanatami Ukiuqtaqtunga naunaiqtaa akhuurutauyumik uqaqatigiikniq nunavut kavamanganut unalu Nunaqaqqaarhimayut timiqutigiyangit, unalu pimmariktumik piplugu hivuniqmi pivallianiq tariuqmi urhuqyuangit kaasiliingillu.

Pitquyauninnga 23

Havaqatigiittiaqhutik unalu Nunaqaqqaarhimayut pivallianiq kuapuriisingit, Kaanataup Kavamanga havaktukhaugaluat umigiami aulapkaitjutikhanik  inikharvikhanga Kaanataup ukiuqtaqtumi qablunaat nunagiyangani nunallaangit, ihumagilluaqtanginnik ingilrarvikhanganik atayumiklu. Maniliqinirmut hunavalungit ihuaqtukhaugaluaq angiyumik ilagiyanganut pipkaidjutigiami ikayuqtiuyuq uukturiami uukturiami kaanatap ikayurninnga kangirhininnganik nunaliuriami havauhikhat.

Pitquyauninnga 24

Piqaqtumi piqutingit hapummiutiniqmut-piyut aulapkaitjutikhanik Kaanatap Ukiuqtaqtungani , Kaanataup Kavamanga piliuqtukhaugaluaq ihivriuqniq inungnik ihariaginiq talvani takutaaqtumik naunairiami angitqiamik ikayuutauyuq Ukiuqtaqtumut nunallaanginnik hapummiutiniqmut maniit atuqtauniq.

Pitquyauninnga 28

Kaanataup Kavamanga piliuqtukhaugaluaq Ukiuq Tamaat Unniutjutinik Aatuvap maligaliurvikyuanganut kaanatap havaanganut munariyakhanginniklu uumani Kaanatap Ukiuqtaqtungani, maniliqinirmut ikayuutingit tuniyauyut akhuurutauyumut maligamut pilluaqtauyut, qanurittaakhaaniklu piyait maniit atuqtangit havaqatigiikhutik nunavut kavamanganut unalu Nunaqaqqaarhimayut timiqutigiyangit.

Hapummiutiniq, Aaniqtailiniq Munariniqlu

Pitquyauninnga 11

Kaanataup Kavamanga ihuarhiyakharaluanga Kaanatami Munaqtiuyuq Tariunganik hikuirutingit umiangit taimaa tunihimmaariamikni hivituyunik pinahuarutinik ikayuutikhaniklu Kaanatamiutanut, havaakhamut naunairiami ayurhautiqangittut qailiqtunut ukiut Kaanataup tariuqmi aaniqtailiniq unalu nunanganik ilihimaniq, nalunaqtunik naunaiyainiq, qinirhiayulluuniit  annautjiuyut ilihimayanganik.

Pitquyauninnga 12

Kaanataup Kavamanga piliuqtukhaugaluaq tikinnahuarutingit iniqtiriami nunauyaliuqtanganik, piyuq nutaamut pipkaiplutik, atuqtaunginnaqtunit tariuqmi ikaarninngit uumani Kaanatap Ukiuqtaqtungani .

Pitquyauninnga 13

Kaanataup Kavamanga angikliyuumiqtakharaluangit manikhaq Nunavunmut Tingmitinik Qun’ngiarutimut Pinahuarutimik taimaa pigiami amihunik nunanut piinaaqtumiklu uumani pinahuarutinga pigiami nutaamik qun’ngiarutikhanik himmautikhanganiklu tingmitinik ihariagiyauliqqata.

Pitquyauninnga 14

Kaanataup Kavamanga pihimmaaqtukhaugaluat nutaanik atuqtakhanganik taimaa ihuarhigiami ilihimaninnga qaanganit hulilukaaqtut Ukiuqtaqtumiluuniit, unalu havaqatigiiklutik Amialikamut uumuuna NORAD.

Pitquyauninnga 15

Kaanataup Kavamanga ihivriuqtakharaluangit qinirhiayulluuniit  annautjiuyut ihariagiyangit pihimmaaqtumik pilutik angiqatigiiktumik nunavuutim havaktinginnut naunaiyariami qilakmi piqutingit atuqtauyukhaugaluat Ukiuqtaqtumi auyanguraikpat ukiumiluuniit tamaat pipkaqtiqlugit. Taimaa ihariagininnga naunaiyainiq pigumi, qakugu, hivumut -atuqtauyuq ihariagiyauyuq Ukiuqtaqtumi, kavamatkut tuniyukhaugaluat aadlamik manikhamik Kaanatami Anguyaktiuyumnut taimaa qinirhiayulluuniit  annautjiuyut havangit nungulimaittut hivuraani Kaanatap.

Pitquyauninnga 16

Kaanataup Kavamanga qiniqtakharaluangit ayuirhariamikni Kaanatami Riinjunguyut unalu Nukharhiuyut Riingunguyut aturninnganik piksaliurutilik ingilrayuq tingmitinnuatut ihuarhigiami Kaanataup nunanga ilihimaniq Ukiuqtaqtumi. Taimaa pinahuarutinga naunairumi nakuuyuq, kavamatkut tuniyukhaugaluat nutaamik manikmik tuniqhaininnganut, ikayurninnga ihuarhaininngalu ihariagiyauyut hanalrutingit, unalu ihuarhaininnga Kaanataup Anguyaktinginnut uqaqatigiikniqmut aulapkaitjutikhanik  Ukiuqtaqtumi.

Pitquyauninnga 17

Kaanataup Kavamanga tuniyukhaugaluat akuniraalukmik manikhaq himmautikhanganut Tuulaingugaluat, ilagiyanga uqaqhimmaarninnga Amialikamut piyut nutaanguqtirutinganik NORAD pittaarninnga Ukiuqtaqtumi.

Pitquyauninnga 18

Kaanataup Kavamanga ihivriuqtakharaluangit hivumut aulapkainiqmut atuqtauyut Kaanatap anguyaktiutigiyangit tingmitit naunairiami kitut aulapkaitjutikhanik  ihuarhaininngit ihariagiyauyut ittuni taimaa pipkaidjutigiami nakuuyumik pihimmaaqtullu atuqtauyut, taimaalu piqaqtukhaugaluaq nutaanik nayugakhanganik uumani Kaanatap Ukiuqtaqtungani , nakuuyumik hivumuuqtittiyuq nalruninnga Kaanatami Amialikamilu hapummiutiniq ungahiktumut pittaarumi.

Pitquyauninnga 21

Kaanataup Kavamanga ihivriuqtakharaluangit tamna Naunaiyaininnga Nunaptiknit Qilakmit Piqutingit Maligaq naunairiami nakuuyumik piyuq nutaanut pivallianiq naunaiyaininnga nunaptiknit, taimaaluuniit Nunaryuapta ihumaaluutingit ihuarhaidjutingillu Kaanatami ihuarhihimmaaqtauyuq havakvinga pigiami laisinik uuktuutinik piliuqtauyut Maligangamut. Ilaukmat taafumunnga, kaanatap kavamanga piyakharaluangit Pitquyauninngit hivumuuqtitauyuq uumani 2012 uumanilu 2017 inmikkut ihivriuqniit Maliganganut.

Kavamaliqininngit

Pitquyauninnga 1

Ilaukmat pittailigiami hapummiutigiami qayangnautit ilauyunut Aatlantiup Tariunganut Angirutinganut Timiqutigiyait, Kaanataup Kavamanga havaktukhaugaluat havaqatigiinginnut Aatlantiup Tariunganut Katimayiingit akhurutigiami Katimayiup kangirhidjutinga Russaup anguyaktinganik qanuriliurutingit Ukiuqtaqtumi ihumagiamilu ihuatqiyauninnga naunaiqhimayumiklu kiudjutingit.

Pitquyauninnga 3

Kaanataup Kavamanga ilaupkaqtakharaluangit Chinap Kavamanga kangirhigiamikni akhuraaluk piumayanganik Ukiuqtaqtumi.

Nunaryuaptikni Naunaitkutaliriniq unalu Nunaqaqqaarhimayut Pilaarutingit

Pitquyauninnga 2

Kaanataup Kavamanga havakhimmaaqtukhaugaluaq Russia-mut, pittaarumi, ukunuuna Ukiuqtaqtumi Katimayiingit, angiqatigiiklutik aadlanut ilauyunut, taimaa havagiami nalunaqtunik naunaiyainiq maligamullu ihivriuqlutik ihuarhigiami aadlanut atuqtauyut avatilirininnga, aaniqtailininnga, ingilrarutingit, unalu inungnut pivallianiq akhuurninngit.

Pitquyauninnga 4

Kaanataup Kavamanga ilauyukhaugaluaq Ukiuqtaqtungittunut nunat naunaiqtait piumayangit Ukiuqtaqtumi naunairiami hivuniqmi umiakkuurniq hulilukaarniq qayangnaittuq piqangittuqlu nakuungittumik ayurhautipkaiyuq Ukiuqtaqtumi nunallaanginnut unaluuniit avatinganut, hunavaluillu piyut malikhugit Kaanatap maliganganut, maliganga maliktakhangillu piyut Ukiuqtaqtumut, unalu munarininnga Kaanataup Ukiuqtaqtumi.

Pitquyauninnga 5

Kaanataup Kavamanga ilauhimmaaqtukhaugaluat qanittiaqtumik aadlanut Ukiuqtaqtumi hinaani nunangannut, unalluaq Denmark, Norway, Russia Amialikamullu, pigiami Hilaryuarmiunmi Katimaniq Maliganganut Tariuqmut unalu 2008 Ilulissat Naunaipkaininnga, uumunngalu Pitquyauninngit pipkaidjutiyuq Pitquyautinganit Kikliqaqtunik Tariup Ataani, anguyangittumik, ihuaqtumik tamarmik angiqtunik uqariiktamiknik qaliriiktunik piyuq Kaanatap kikliqangittuq tariup ataani Ukiuqtaqtumi.

Pitquyauninnga 6

Kaanataup Kavamanga pimmariktumik piyakharaluangit pilaarutingit ukunanik Nunaqaqqaarhimayut inungit, tahapkuallu uqaqtauyuq uumani Hilaryuarmiunmi Uqaqtamiknik Pilaarutinganut Nunaqaqqaarhimayut Inungit, ihuarhiliraigumi maliganganik ihuarigingitainnik iliuraqlugulu Hilaryuarmiunmi Katimaniq Maliganganut Tariup.

Pitquyauninnga 7

Kaanataup Kavamanga tuniyukhaugaluaq naunaittumik akuniraalukmiklu manikhaq Kaanatap Inunginnut Ukiuqtaqtumut Katimayiinginnut.

Pitquyauninnga 8

Aippaagumi Kaanataup Kavamanga ikhivautalik Ukiuqtaqtuq Katimayiinginnik, piyakhaugaluaq katimadjutinga hivulliutiyakhallu taimaa malruuknik ukiunik Kaanatami Inunginnut Ilauyunut.

Hila Aadlangurninnga, Nalunaqtunik Naunaiyainiq Ilihimaniqlu

Pitquyauninnga 22

Kaanataup Kavamanga naunaiqtakharaluangit hila aadlangurninnga qayangnarutingit piyait ihumagiyakhangit ilanganik kaanatamit tamainnit ikayuqtauyut aulapkaitjutikhanik  pinahuarutingas Ukiuqtaqtumi.

Pitquyauninnga 25

Kaanataup Kavamanga naunaiqtakharaluangit ihivriurutingit timingit titiraqhimayumi nunanganit ilauyut akhuurutauyumik uqaqatigiikniq ukununnga Nunaqaqqaarhimayut nunallaangit aadlallu inuit nunalgit havaktullu Ukiuqtaqtumi naunairiami Kaanataup Ukiuqtaqtumi ihivriuqninnga aadjikutariyait hivulliutinganit ihumagiyanginniklu.

Pitquyauninnga 26

Kaanataup Kavamanga ikayuqtukhaugaluat Nunaqaqqaarhimayut-piyut ihumaliurutingit katitiqtut, naunaiyaqtait ihivriuqlugillu Nunaqaqqaarhimayut qangaraaluknitat ilihimaniq Ukiuqtaqtumik ilagiyanganik piliurninnga, ihumaliurninnga iniqtirninngalu Ukiuqtaqtumik ihivriuqninnganik.

Pitquyauninnga 27

Kaanataup Kavamanga havaktukhaugaluat piliurninnganut Kaanatami Ukiuqtaqtumi ihivriuqniq pinahuarutinga uumani Ukiutaqtumi Qauyihimanuaqvia Kaanatami tautukninnganik pipkaidjutiyuq angiyumik naunaiyainiqmut ihivriuqniq piyakhaq talvani.

APIRHUQTUQ KAVAMATKUT KIUDJUTINGANUT

Malikhugu Pitquyauyumut 109, Katimayiingit apiriyut kavamatkut iliuraqtukhaq katimadjutikhamut hivituyumik kiudjutauyuq uumunnga Taiguagakhamut.

Aadjikutaliurhimayuq akhuurutauyumik Titiraqhimayut Katimadjutinganit (Katimaniqmut Nampangit 103, 105, 107, 109, 111, 116, 123, 132) iliuraqtauyuq katimadjutikhamik.

Pittiarnikkut tuniyauyuq,

Michael Levitt

Ikhivautalik